ضرورت ها و چالش های سینمای دینی
کارت خوب: کارت خوب: « الزاماً حرف زدن یا فیلم ساختن درباره ی بطورمثال شب قدر یا موضوعی دینی، به مفهوم دینداری و خود دین نیست. شاید آدمی را ببینی که خیلی هم نماز نخواند اما مدعی نباشد و اعمالش هم خیلی بروز و ظهور نداشته باشد و بجای آن رفتارش با مردم به شکلی است که باید او را دیندار دانست و خود او به تنهایی بتواند موضوع فیلمی در این باب باشد.»
به گزارش کارت خوب به نقل از ایسنا، همزمان با سالروز شهادت امام علی (ع) و شب های قدر ضرروت پرداخت مناسب به سوژه های دینی و مناسبتی، ما را به سمت تعدادی از اظهارنظر هنرمندانی که در این سال ها در این حوزه منتشر کردیم بُرد و امروز برای ضرورت و تاکید باردیگر، تعدادی از آنها را مرور می نماییم.
اظهارات که کمی بالاتر درباره ی سینمای دینی مطرح کردیم را دو سال قبل عبدالحسن برزیده کارگردان سینما با ایسنا بیان کرد و درباره ی ساخت فیلم با مضامین دینی در سینما و سختی های آن نیز اظهار داشت: اصولاً کار کردن در حوزه دینی خیلی مشکل است به خصوص آنکه حکومت، دینی است و همیشه ممکنست گاردی در مقابل این آثار وجود داشته باشد، یعنی حتی اگر با عشق و جان و دل هم کار کنید ممکنست از آن برداشت پروپاگاندایی و حکومتی شود بنابراین تفکیک این مسائل در ذهن مخاطب سخت می شود و اصلأ خیلی وقت ها مخاطب اثر را پس می زند. البته او حق دارد چون تبلیغاتی که در اینباره شده خیلی وقت ها نصیحت گرایانه بوده، نه از جنس هنر. خیلی وقت ها این نوع سینما (دینی) مثل واعظی بوده که روی منبر صحبت می کند، البته ممکنست که همه پای منبر بروند و به صحبت های یک واعظ گوش دهند اما قرار نیست وقتی به سینما می روند هم پای منبر بنشینند. آنها توقع هایی دارند که اغلب برآورده نمی شود.
کارگردان فیلم «مزار شریف» در ادامه خاطراتی را از یک معلم دینی با گرایشات مارکسیستی در دوران مدرسه خود در آبادان نقل کرد و افزود: متاسفانه از گذشته تا امروز این تصور بوده که بطورمثال در کلاس درس دینی باید فقط بر مسائلی در رابطه با دین تمرکز شود و هر چه به دین مربوط است فقط در کلاس درس دینی باید یاد داده شود و بقیه کتاب های آموزشی بویی از دین و دیانت نبرده اند. در صورتیکه به نظرم اگر یک معلم به یک سری ارزش ها و نیز تدین واقف باشد اساسا تراوشات مغزی ای از او بروز خواهد نمود که «دینی» است و ما را «آدم» می کند. منظورم از دین بطور کلی است چون همه ادیان آمده اند که ما را آدم کنند. من در کودکی در آبادان زندگی می کردم و آنجا تبعیدگاه آدم های سیاسی بود و معلم های ما هم اغلب تبعیدی و سیاسی، گروهی مذهبی و گروهی مارکسیست بودند. دبیر دینی ام تعریف دیگری از درس داشت که بطورمثال نمازی طولانی را برای کلاسش باید حفظ می کردیم، اما از آن طرف یک معلم ریاضی داشتم که دینداری بیشتری از او یاد گرفتم. حرفم این است که الزاماً حرف زدن یا فیلم ساختن درباره ی بطورمثال شب قدر یا موضوعی دینی، به مفهوم دینداری و خود دین نیست. شاید آدمی را ببینی که خیلی هم نماز نخواند اما مدعی نباشد و اعمالش هم خیلی بروز و ظهور نداشته باشد و بجای آن رفتارش با مردم بگونه ای است که باید او را دیندار دانست و خود او به تنهایی بتواند موضوع فیلمی در این باب باشد.
فرصت اشتباه کردن در خلق آثار دینی به هنرمند داده نشده است
علیرضا رضاداد از مدیران فرهنگی هم در نشستی گفته است: سینمای دینی با ظهور انقلاب اسلامی شکل گرفت و سینمای نوپایی ست، پس فرصت تجربه وجود ندارد و هنرمندان نیز حق اشتباه نداشته اند که این جزو موارد ناپسند مدیریت فرهنگی بوده است.
او معتقد است: سینمای معنوی می تواند وجوه مختلفی داشته باشد که یکی از آنها سینمای دینی و وجه مهم سینمای دینی توجه به بزرگان دین، ائمه(ع) و پیامبر(ص) است. در این عرصه ظرفیت بسیار است به این علت که نسبتی در ذات هنر با معنویت وجود دارد و این نسبت می تواند وجوهی را در سینمای دینی برجسته تر کند. ظرفیت مفاهیم دینی این اجازه را می دهد که یک مفهوم معقول متخیل و بوسیله حس به مخاطب منتقل شود و چون هنرمند با بخش احساسی مخاطب در ارتباط می باشد، شاید زبان هنر بهترین ابزار باشد تا مفاهیمی را که در مباحث کلامی و اعتقادی نمی توانیم برای مخاطب تبیین نماییم به زبان هنر بتوان آنرا منتقل کرد.
وی ضمن اشاره به آیه ۱۶۹ سوره آل عمران اظهار داشت: خداوند می فرماید «وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا ۚ بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ»، شهدا زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند. ما مفهومی از مرگ داریم که پایان حیات را می رساند، اما به تعبیر آیت الله جوادی آملی آن چه را شما از تفسیر و بیان عاجزید به هنرمند بسپارید و چه تعبیری برای این آیه بهتر از تابلوی استاد فرشچیان است.
اصولاً کار هنر ورود به رمز و رازهایی است که بوسیله آن رمز و رازها می توان با ادراک حسی مخاطب ارتباط برقرار کرد، بدین سبب نسبتی بین مفاهیم دینی برای تبدیل آن به مفاهیم قابل درک وجود دارد، پس آثار مذهبی ظرفیت بسیاری دارند تا دستمایه هنر شوند. در تاریخ هنر هم اگر نگاه نماییم آثاری که در ساحت دینی خلق و یا در اماکن دینی نگهداری شده اند ماندگارتر بوده اند، مانند آثار هنری که در غرب در کلیساها بوده است، پس این ظرفیت خوبی است که می توان برای تولید آثار هنری خصوصاً نمایشی بهره برد.
در ساخت آثار دینی، هنرمندان با چالش های بسیاری مواجهند که قسمتی از این چالش ها ممیزی است و بخشی ناشی از آنست که سینمای دینی با ظهور انقلاب اسلامی شکل گرفت و سینمای نوپایی ست، پس فرصت تجربه وجود نداشته و هنرمندان نیز حق اشتباه نداشته اند که این جزو موارد ناپسند مدیریت فرهنگی بوده و فرصت اشتباه کردن را برای سینماگران علاقمند به این مضامین و مفاهیم ایجاد نکرده است.
وی در قسمتی از صحبت هایش به فیلم «رستاخیز» احمدرضا درویش اشاره نمود و اظهار داشت: این که اثر «رستاخیز» احمدرضا درویش بعد از تلاش بسیاری برای ساخت به دلیلهای مختلف متوقف شده و بلاتکلیف است، این موارد ضربه بزرگی به روح و روان و زندگی هنرمند وارد می سازد که جبران ناپذیر است، پس از نواحی مختلف بدون این که حقی را برای هنرمند قائل باشند، وی مورد طعنه قرار می گیرد و این مساله موجب می شود که هنرمند به سمت کارهای ساده تر که حساسیتی هم ایجاد نمی کند، کشیده شود.
رضاداد تصریح کرد: حوزه دینی حوزه ای حساس است و این فرصت باید برای هنرمند فراهم گردد و اجازه اشتباه کردن را به هنرمند داد و اگر فرصت اشتباه کردن را از هنرمند بگیریم نتیجه آن بی علاقه گی و بی میلی به کار در این عرصه ها می شود و راه حل آن این است که زمینه سازی برای ورود هنرمند به فیلمسازی در این عرصه فراهم گردد.
مشاور ارشد سینمایی کشور اظهار نمود: بیشتر افرادی که در عرصه مفاهیم دینی کاری انجام داده اند از نتایج کار خود راضی بودند، اما از برخوردی که با کار آنها شده رضایت نداشته اند و سختی های کار سبب شده دیگر به این حوزه ورود نکنند.
وی درباب سرمایه گذاری دولتی یا خصوصی برای ساخت آثار دینی اظهار داشت: این سرمایه گذاری باید در بخش خصوصی و با حمایت بخش دولتی باشد که البته ساخت این آثار در بخش خصوصی نیز امکانپذیر است و از سویی اگر شرایط درست باشد این فیلم ها بازگشت سرمایه معقول هم می توانند داشته باشند، اما این موضوع، نافی مسئولیت دولت نمی شود و بهترین کار دولت تشویق بخش خصوصی برای سرمایه گذاری و تضمین بازگشت سرمایه است.
رضاداد درباب عینیت بخشی به مفاهیم دینی خاطرنشان کرد: متأسفانه در قسمتی از فیلم هایی که قصد ورود به مفاهیم دینی داشته اند، نگاه کلیشه ای هم به نگاه عرفی اضافه شده است که یک بخش آن به انتظار نهاد سرمایه گذار از هنرمند باز می گردد، پس نگاه سفارشی به رشد مفاهیم دینی کمک نمی کند و در جاهایی به زیان تبدیل می شود.
این مدیر فرهنگی خاطرنشان کرد: ورود به مفاهیم دینی دشوار است، محدودیت در سینمای دینی زیاد بوده و یکی از اشکالات فرصت ندادن به هنرمند است، از طرفی سینما بعد از انقلاب چالش هایی دارد که آنها را از قبل از انقلاب با خود آورده و خیلی از مسائل در سینمای بعد انقلاب با آن چالش ها روشن نشده است که اوج این مسائل فیلم مارمولک بود. در عرصه سینمای دفاع مقدس هم برای نخستین بار نگاه متفاوتی در فیلم «لیلی با من است» شد، در حالیکه ذات هنر نگاه متفاوت می باشد و همین نگاه متفاوت، وجه تمایز نگاه هنرمند با سایر نگاه ها است؛ از طرفی در سینمای دینی احکام و آداب در دین به هنرمند اجازه عبور از این احکام، آداب و نگاه متفاوت را نمی دهد.
پروانه معصومی: نیاز نیست بارها نماز خواندن یک فرد را به تصویر بکشیم
اما زنده یاد پروانه معصومی در اظهارنظری درباره ی سینمای دینی گفته است: خیلی از افراد نیاز دارند برخی حقایق را ببینند تا باور بیاورند ازاین رو سینما با تصویر معارف دینی و رضوی می تواند زمینه آشنایی آنها را با خیلی از حقایق مذهبی فراهم آورد اما به شرط بیان ساده و دلنشین نه با گرفتار شدن در پیچ و خم های رازآلود و شگفت انگیز که باورپذیر نیست! اما بطور معمول وقتی مقرر است شخصیت بزرگ دینی مذهبی ار تصویر نماییم همیشه صحبت از رمز و راز است و یا بااینکه اقتضائات هنر تصویری موجب می شود اما گاه چاشنی هایی به اینطور آثار افزوده می شود که جذاب نیست.
او همین طور گفته است: اگر در سینما دست از رابطه بازی و دوست و رفیق بازی برداریم به سینمای طراز نزدیک می شویم؛ البته لازم نیست حتما برای دینی کردن سینما بارها نماز خواندن یک فرد تصویر شود بلکه زیبایی های اخلاقی اگر در لنز دوربین بنشیند آنگاه مخاطب را درگیر می کند و سینما هم از این ولنگاری که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره کردند، رها می شود! اِلِمان های مذهبی باید در سینما به درستی به کار برود؛ برای مثال من بارها گفته ام زمانی بانویی چادری را می بینم و در دل می گویم: کاش! این چادر را بر سر نمی کرد چونکه چادر او با حجاب درونی همراه نیست!، در سینما هم المان های مذهبی باید واقعی و اثرگذار طراحی شده و به کار رود تا اثر لازم را بگذارد.
بهروز شعیبی کارگردان هم در اظهارنظری در سالهای قبل در حوزه راهکارهای پرداخت مناسب در سینمای دینی گفته است: به طور معمول در سینمای دینی وقتی که فقط به طرف شعارها و المان های بیرونی رجوع می نماییم و می خواهیم پیام ها را بصورت مستقیم بگوییم، گرفتار کلیشه می شویم. برای گفتن یک پیام دینی لازم است از ظرافت بیشتری در قصه گویی مان استفاده نماییم. بدین سبب فیلم دینی تعریف گسترده ای دارد و به فیلم هایی که المان های مذهبی دارند محدود نمی شود.
این کارگردان با اشاره به اینکه فیلم دینی را نمی توان در قالب محدودی گنجاند، اظهار داشت: فیلم دینی بیش از همه چیز با روابط انسانی و اعتقادات فرد کار دارد تا المان های مذهبی. تجربه نشان داده است فیلم هایی با مخاطبان ارتباط بهتری برقرار کردند که بیشتر به روابط انسانی تلنگر زدند و اینگونه روابط را یادآوری کردند.
منبع: goodcard.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب