اصلانی و ارد زند از ناصر تقوایی گفتند
به گزارش کارت خوب، برنامه نمایش و نقد و بررسی دو فیلم «باد جن» و «نخل» ساخته ناصر تقوایی در چارچوب بیست و دومین نشست «شب های مستند» با مشارکت انجمن صنفی تهیه کنندگان سینمای مستند و با حضور محمدرضا اصلانی؛ فیلمساز و پژوهشگر پیشکسوت و ارد زند؛ مستندساز در سالن فردوس موزه سینما برگزار گردید.
به گزارش کارت خوب به نقل از روابط عمومی موزه سینما، محمدرضا اصلانی فیلمساز سینمای مستند در آغاز این جلسه اظهار داشت: ناصر تقوایی کارگردان شناخته شده ای در سینمای ایران است و یکی از مهم ترین فیلمسازان نسل ما محسوب می شود. او همچون اولین اشخاصی است که در سال ۱۳۴۵ به استخدام تلویزیون ملی درآمد. زمانی که بخش پژوهش در این مجموعه افتتاح شد و نسل جوان فیلمساز توانستند اولین آثار خویش را مقابل دوربین برده و تجربه کسب کنند. هر یک از آنها به بخشی از این سرزمین رفتند و فیلم هایی را در رابطه با زادگاه خود کارگردانی کردند.
در سینمای مستند دهه چهل شاهد سبک ها و رویکرد های متنوعی هستیم
اصلانی با اشاره به این که تقوایی در رابطه با مراسم زار دو فیلم ساخته است، افزود: او فیلمی به نام «اربعین» را در کارنامه هنری خود دارد که ابتدا قرار بود اثری در رابطه با «عاشورا» کارگردانی کند اما شرایط تولید آن به وجود نیامد و تقوایی با هوشمندی به سراغ ایده ساخت فیلمی در رابطه با اربعین رفت و آن فیلم امروزه یکی از آثار درخشان سینمای مستند ایران است.
اصلانی با اعلان اینکه غلامحسین ساعدی، جلال آل احمد و ناصر تقوایی دوستان نزدیکی به شمار می رفتند، اشاره کرد: تقوایی در آن زمان با کمک های پژوهشی ساعدی موفق به ساخت فیلم «باد جن» شد اما در واقع او از شناخت عمیق تری نسبت به ساعدی در رابطه با جنوب کشور برخوردار بود. به خاطر دارم نخستین بار ناصر تقوایی را در دفتر پژوهش ملاقات کردم. در آن دیدار فریدون رهنما هم حضور داشت. در آن دیدار قرار بر این شد ناصر تقوایی به سبب شناخت کافی از جنوب کشور، موضوعی را در رابطه با آن منطقه به تصویر بکشد. در آن مقطع هر فرد می توانست خود مبحث مورد علاقه اش را انتخاب نماید و همین مساله مسیر مناسبی را برای بروز خلاقیت گشود.
در رمان های تقوایی نوعی نگاه سینمایی به چشم می خورد
وی افزود: در آن زمان دیدگاه، سبک ها و رویکرد های مختلفی به وجود آمد و به این علت شاهد یکی از درخشان ترین دوران های تاریخ سینمای مستند ایران بودیم.
اصلانی اشاره کرد: همان زمان تقوایی یک نویسنده محسوب می شد و مجموعه نوول وی در همان سال انتشار یافته بود. در آن زمان مسیری شروع شده بود که به دنبال آن ادبیات مدرن کشور درحال ایجاد بود و مشخصه آن نثر خاص و نگاه به زوایای مختلف جامعه به شمار می رفت. تقوایی دوران فعالیت سینمایی خویش را از استودیو گلستان شروع کرد. نکته جالب اینست که در رمان های تقوایی نوعی نگاه تصویری و سینمایی به چشم می خورد، مانند همینگوی که او هم تاثیراتی را از سینما دریافت کرده بود. در واقع نوعی تصویرگری سینماتوگرافی در نوشته های تقوایی به چشم می خورد.
اصلانی با اعلان اینکه تقوایی در تلویزیون یک کارمند معمولی محسوب نمی شد، افزود: او به عنوان یک جوان روشنفکر و چهره وارد این مجموعه شد. در سینمایی که تقوایی و دیگران در آن زمان به وجود آورند، نوعی تصویرگری دراماتیک به چشم می خورد. تقوایی در این دو فیلم تنها به مبحث وفادار مانده و آنرا بدون هیچ مورد اضافه ای بشکلی صریح مطرح می کند. با وجود این، او تنها با تاکید بر مبحث سبب خلق یک فضای دراماتیک می شود.
تقوایی در مستندهای خود به وجوه داستانی نزدیک نمی شود
وی افزود: تقوایی در فیلم های مستند خود هیچ گاه به وجوه داستانی نزدیک نشده، بلکه به مبحث فیلم به مثابه امر داستانی نگاه می کند. تقوایی فضا را به عنوان یک عنصر دراماتیک مطرح می کند و این یک خصوصیت بسیار مهم در مجموعه مستندهای او بشمار می رود.
کارگردان «جام حسنلو» تصریح کرد: تقوایی بشکلی بی پیرایه نوعی رویکرد و سبقه حماسی را در پیش می گیرد و این مساله حتی در رابطه با فیلم «باد جن» که در رابطه با بیماری تولید شده است هم به چشم می خورد و این بیماری را بشکلی نوعی از خود بیرون آمدن و استقامت تصویر کرده است. در فیلم بیماران به شکل جنگاورانی با بیماری ترسیم شده اند. اگر تقوایی تنها دو فیلم «باد جن» و «نخل» را ساخته بود، باز هم می توانستیم او را فیلمسازی طراز اول به حساب بیاوریم.
اصلانی یاداور شد: کارهای امثال تقوایی بنیانگذار مستندهای دراماتیک در ایران بودند که بعدها گسترش پیدا کرد و به عنوان سبکی ملی عنوان شد.
عکس های تقوایی حاوی نوعی بینش شخصی است
اصلانی در ادامه بیان کرد: وجه مشترک افراد روشنفکر جامعه در زمان ساخت این آثار، توجه به طبقه فرودست بود. تقوایی همچون نویسندگان و عکاسان مهم دوران ما بشمار می رود و امیدوار هستم روزی فرصتی برای نمایش تصاویر شاخص او هم به وجود بیاید. تقوایی در این آثار هم رنجی از رنگ خاکستری را به کار می گیرد و عکاس های وی دارای نوعی بینش شخصی است. در آن هنگام افراد حاضر در شاخه های هنری مختلف همگی با یکدیگر آشنایی و همکاری داشته و آثار مختلف در معرض دید بودند و به این علت است که در کنار سبک های فیلمسازی، ما شاهد بروز و ظهور سبک در عالم نقاشی هم هستیم.
او تصریح کرد: اینروزها ناصر تقوایی ناخوش احوال است و من بسیار از این مساله دلگیر هستم. حال بد او ناشی از کهولت سن نیست، بلکه او به سبب شرایط کاری، روزهای بدی را سپری می کند. او دو فیلم نامه که مدت طولانی بر روی آنها کار کرده بود را نتوانست به شکل کامل فیلمبرداری کند و سرمایه گذاران بعد از آنکه به نفع شخصی خود رسیدند، او را تنها گذاشتند.
«باد جن» و «نخل» دارای تفاوت های اساسی هستند
در ادامه این جلسه ارد زند اظهار داشت: ناصر تقوایی در ۲۵ سالگی این فیلم را کارگردانی کرده است. در آن زمان جوانانی روشنفکر و تحصیل کرده وارد تلویزیون شدند و نوعی نگاه آزادمنشانه بر روی هر موضوعی اعمال می شود. در آن زمان فیلمسازان نوگرا و خلاق توانستند آزادانه مبحث های مورد علاقه خویش را انتخاب کنند و فیلمسازان سینمای داستانی می توانستند فیلم های روز سینمای دنیا را تماشا کنند در صورتیکه چنین امکانی برای سینمای مستند فراهم نبود.
وی افزود: ناصر تقوایی در سفرهای مختلف خود فردی پرشور و خلاق همچون غلامحسین ساعدی را در کنار خود داشت. فیلمبرداری و صدابرداری این فیلمها بسیار بی نظیر است چونکه عوامل فنی این آثار در آن زمان افراد برجسته سینمای ایران به شمار می رفتند. در آن سال ها روشنفکران از عقب ماندگی جامعه ایران رنجور بوده به این علت بدنبال فرصتی برای تغییر شرایط بودند. در فیلم «باد جن» تنها شاهد تصاویری از ویرانی هستیم و این مساله حاصل نگاه دقیق تقوایی به منطقه است. در هنگام ساخت فیلم پدیده جن گیری موضوعی پنهانی به شمار می رفت و کسی اجازه ورود به این مکانها را نداشت.
وی افزود: تقوایی بواسطه اعتبار خانواده خود در منطقه موفق می شود تا وارد چنین فضایی شود. به اعتقاد تقوایی مردم این منطقه اشخاصی تنگ دست بودند و او بر این مساله تمرکز می کند و از نماهای بسته برای القای مفهوم استفاده می نماید. همینطور گفتار متن هم در تمام مدت همین نگاه را دنبال کرده است.
ارد زند با اعلان اینکه بار اصلی در مبحث زار بر دوش سیاهان است، اضافه کرد: این مراسم از آفریقا به جنوب کشور وارد شده است. زمانی که این فیلم تولید شده است، سیاهان ایران افراد عقب مانده ای بودند و نوعی برده به حساب می آمدند. این فیلم نشان میدهد که چگونه یک روشنفکر می تواند موضوعی را دستمایه ساخت فیلم قرار دهد که از سوی باقی اعضای جامعه دیده نمی گردد. فیلم «باد جن» و «نخل» هر دو در جنوب کشور تولید شده اند اما دارای تفاوت های اساسی با یکدیگر هستند. فیلم های «باد جن»، «نخل» و «اربعین» حکم یک سه گانه را در کارنامه تقوایی دارا هستند و به این علت نیاز است تا این آثار در کنار یکدیگر مورد تحلیل قرار بگیرند.
ارد زند اشاره کرد: فیلم «نخل» تفاوت زیادی با «باد جن» دارد، چونکه سرشار از حس زندگی است و همه در آن مشغول کار، فعالیت و شادی هستند و حتی در آخر هم نمایی از کاشت نهال وجود دارد و امیدواری در سرتاسر آن قابل مشاهده می باشد. تقوایی در فیلم «اربعین» حامل این مفهوم است که در نهایت آن چه می تواند در جامعه تحول و انقلاب بوجود آورد، مذهب شیعه خواهد بود و اندیشه او بعدها جنبه ای حقیقی به خود گرفت.
اجرای این برنامه را فخرالدین سیدی مستندساز پیشکسوت بر عهده داشت.
در این برنامه اشخاصی همچون: سعید رشتیان، سعید الهی، پروین ثقه الاسلامی، حبیب رضایی، کیوان کیانی، آرش قاسمی، فخرالدین سیدی و... حضور داشتند.
ا
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب